يکي از نيازهاي روحي و عاطفي انسان، داشتن دوستان صميمي است. دوستي رابطه اي است براساس محبت که دو انسان را به هم ديگر پيوند مي دهد و نياز عاطفي آن ها را برآورده مي سازد. علاوه بر آن، دوستان صميمي يار و ياور يک ديگر در حل مشکلات زندگي هستند. بدون داشتن دوستان واقعي، انسان هم تنها و بي ياور است و هم از نظر روحي و عاطفي با مشکلات جدي روبرو است. از اين رو در روايات اسلامي نياز انسان به داشتن دوستان خوب به نياز انسان به غذا تشبيه شده است.
دوستي در دوران نوجواني اهميت خاصي دارد، زيرا در سنين بلوغ، عواطف انساني بيدار شده و آماده ي شکل گيري و شکوفايي است و به همين علت، انگيزه ي عاطفي نيرومندي نوجوانان را به سوي دوستي با هم سالان سوق مي دهد. اين انگيزه که در سنين کودکي سطحي و زودگذر بود، اکنون به صورت عميقي در دورن نوجوان فعال است و لذا دوستي هاي نوجوانان به زودي به دست فراموشي سپرده نمي شود.
برقراري پيوند دوستي در اين دوران به شکوفايي و پرورش عواطف نوع دوستي و محبت انساني کمک مي کند و سبب مي شود شخصيت اجتماعي نوجوانان شکل گيرد. وقتي علاقه ي قلبي بين دو دوست ايجاد مي شود، آن دو از صفات و حالات يک ديگر تاثير مي پذيرند. اين تاثير، ناآگاهانه و تدريجي است و با گذشت زمان بر ميزان آن افزوده مي شود و به هم خويي و هم رنگي مي انجامد.
در روايتي از امام علي (عليه السلام) به اين تاثير ناآگاهانه و تدريجي اشاره شده است: «لاتصحب الشرير فان طبعک يسرق من طبعه شرا و انت لا تعلم;  از مصاحبت با مردم فاسد بپرهيز که طبيعتت به طور ناآگاه، ناپاکي و بدي را از طبع او مي دزدد، در حالي که تو از آن بي خبري.»
در روايات متعدد ديگر آمده است که: «اگر کسي سه بار نسبت به شما خشمگين شد ولي به بدي درباره ي شما سخن نگفت، او شايسته ي دوستي است.»
پس کسي را که ما به دوستي انتخاب مي کنيم بايد چنان باشد که در مجموع باعث رشد و تعالي و پيش رفت فکري و روحي ما شود. برخي افراد در انتخاب دوست تنها به جنبه هاي ظاهري توجه مي کنند، چنين دوستي هايي هرگز قابل اعتماد نيست، زيرا آن چه در دوستي به کار مي آيد ظاهر اشخاص نيست، بلکه صفات و خصوصيات روحي، فکري و اخلاقي آن هاست. برخي ديگر به علت کمبودهاي عاطفي از هر کس که محبتي ببينند، مجذوب او مي شوند. اين نوع دوستي ها نيز چون از روي مطالعه و بررسي نيست، مي تواند مضر و گاهي خطرناک باشد. تنها دوستي هايي قابل اعتماد و مفيد است که شخص مطمئن باشد کسي را که براي دوستي برگزيده است، شايستگي دوست شدن را دارد. براي تشخيص اين شايستگي ما سه معيار اساسي را ذکر مي کنيم و در زير به شرح و توضيح آن ها مي پردازيم:
يکي از معيارهاي اصلي در انتخاب دوست اين است که شخصي را به دوستي انتخاب مي کنيم، عاقل باشد. افراد نادان با رفتارهاي نابخردانه ي خود ضررهاي زيادي به دوستان خود مي زنند، و گاهي ممکن است آبروي دوستان خود را به خطر بيندازند. از اين رو در روايات اسلامي توصيه شده است که از دوستي با افراد نادان و بي خرد پرهيز کنيد. از آن جمله امام سجاد (عليه السلام) به فرزندش توصيه مي کند که:
«از دوستي با نادان پرهيز کن، چه او اراده مي کند که به نفع تو قدمي بردارد ولي به علت ناداني، مايه ي ضرر تو مي شود.»
افراد سبک سر و کساني که رفتار و حرکات سبک و دور از ادب دارند و کساني که تابع احساسات زود گذرند و دور انديشي و آينده نگري ندارند، خردمند شمرده نمي شوند. نوجوانان و جواناني هم که به درس و تحصيل خود اهميت نمي دهند و وقت و نيروي خود را صرف امور بي ارزش مي کنند، افراد عاقلي به شمار نمي روند.
يعني اين که انسان تا آن جا که مي تواند از زشتي ها و گناهان به دور باشد و داراي روحي پاک و بي آلايش باشد. براي روشن شدن مطلب، چند نمونه از معايب اخلاقي را که مشکلاتي در روابط دوستي ايجاد مي کنند، توضيح مي دهيم:
يکي از اين معايب اخلاقي، خودخواهي است. انسان هاي خودخواه همواره به فکر منافع خويش هستند و همه چيز را براي خود مي خواهند. چنين افراد هرگز شايسته ي دوستي نيستند. در حديث نبوي آمده است که:
«خيري نيست در هم نشيني کسي که آن چه براي خود مي پسندد، براي تو نمي پسندد.»
نمونه ي ديگر، غرور و خود برتر بيني است. انسان هاي مغرور به علت اين که خود را برتر از ديگران مي دانند هرگز نمي توانندبا کسي صميمي شوند، زيرا لازمه ي صميميت، هم دلي و محبت و افتادگي است و اين با کبر و نخوت سازگار نيست.
از موارد مهم ديگر، بي بند و باري اخلاقي است. برخي به علت تربيت نادرست خانوادگي يا داشتن دوستان ناباب در گذشته، به بي بند و باري خو کرده اند و با هر کس ديگر که دوست شوند، او را نيز تحت تاثير روحيات ناشايست خود قرار مي دهند. دوستي با اين گونه افراد لاقيد بسيار خطرناک و سرچشمه ي بسياري از آفت ها است. در روايتي از امام جواد (عليه السلام) چنين افرادي به شمشير زهرآلودي تشبيه شده اند که ظاهري زيبا اما اثري خطرناک دارند.
کساني را که به دوستي برمي گزينيم نه تنها بايد از معايب مهم اخلاقي تا حدي پاک و مبرا باشند، بلکه بايد پاره اي امتيازات اخلاقي را که در دوستي موثرند نيز داشته باشند; از قبيل با محبت بودن، گذشت داشتن، سخت گير نبودن، وظيفه شناسي و وفادار و فداکار بودن. هر اندازه فردي بهره ي بيش تري از اين امتيازات داشته باشد، شايستگي او براي دوستي بيش تر است.
بنابراين، منظور از طرح اين معيارها اين نيست که بگوييم فقط انسان هاي کامل شايسته ي دوستي هستند، زيرا اين، نوعي ايده آل گرايي است و با واقعيت تطبيق نمي کند، بلکه منظور اين است که با معيارهاي صحيح انتخاب دوست آشنا شويم تا کساني را به دوستي انتخاب کنيم که به اين معيارها نزديک تر باشند. اين قبيل دوستان هستند که در روايت از پيامبر (صلي الله عليه و آله و سلم) به «خير کثير» نام برده شده اند.
امام صادق (عليه السلام) نيز در اين باره مي فرمايند: «همان گونه که آب سرد مايه ي آرامش شخص تشنه مي شود، دوست خوب نيز وسيله ي آرامش روحي و سعادت دنيوي و اخروي است.»
شخصي که با معيارهاي صحيح، دوستان خود را انتخاب مي کند بايد طوري عمل کند که اين دوستي بين آن ها تقويت شود و پايدار و استوار بماند. در اين جا به چند نمونه از راه ها و روش هاي تقويت دوستي اشاره مي کنيم.
دل جويي و نوازش افراد و ابراز هم دردي کردن و شريک شدن در غم و شادي آن ها راه ديگري از راه هاي تقويت دوستي و افزايش دوستان است. يکي از روان کاوان در اين باره مي گويد:
«ما همه محتاج محبت هستيم، خواه اين محبت به صورت پذيرفتن تجلي کند و خواه به صورت تشويق.»
دست دادن به يک ديگر و فشار دادن دوست يکي از اعمالي است که دوستي را تقويت مي کند و اين عمل بود که همه ي پيشوايان دين مخصوصا حضرت باقر (عليه السلام) انجام مي داد و دست دوستان را فشار مي داد تا آن حد که مورد اعتراض قرار مي گرفت. اما امام مي فرمودند: «اين عمل کينه و حسادت را برطرف مي گرداند و ناراحتي و اضطراب را فرو مي نشاند.»
هديه دادن به دوستان يکي از راه هايي است که دوستي را تقويت مي کند و اگر قبلا ناراحتي و کدورتي وجود داشته به اين وسيله برطرف مي گردد. رسول اکرم (صلي الله عليه و آله و سلم) در اين باره مي فرمايند:
«هديه بردن براي دوستان کينه ها را برطرف مي سازد و دوستي ايجاد مي کند و برادري را تجديد مي نمايد، پس براي يک ديگر هديه ببريد تا دوستي بين شما افزايش يابد.»
اما براي دادن هديه به دوست نبايد بيش از استطاعت خود «کادو» تهيه کرد و خود را به زحمت انداخت. و هر گاه گريه اي به ما دادند، سعي کنيم هر چند هم کوچک باشد آن را بپذيريم و با ديده ي احترام به آن بنگريم.
آن گاه دوستي درک مي شود که انسان بداند دوستش درباره ي او سو»ظن ندارد و نسبت به وي خوش بين است. موقعي که انسان درک کرد که دوستش نسبت به وي بدبين نيست، احساس نشاط مي کند و لذت مي برد که قلبشان نسبت به يک ديگر نزديک گرديده و روحشان آميخته شده است. بنابراين خوش بيني باعث تقويت و جذب دوست و دوست يابي مي گردد.

نظرات شما عزیزان:

نام :

آدرس ایمیل:

وب سایت/بلاگ :

متن پیام:

نظر خصوصی

 کد را وارد نمایید:

 

 

 

عکس شما

آپلود عکس دلخواه: